Pan Balang Tamak
![]() |
Ada reko anak madan
Pan Balang Tamak, maumah di désa anu. Kacrita ia sugih pesan tur ririh makruna,
muah tra nyak kalah tekén pada timpalné di déśa totonan. Baan té saking kruna
daya upayané anggona ngamusuhin déśané. Yén upamaang dayan Pan Balang Tamaké,
patuh buka bun slingkad lutungé, baan saking beneh. Ento kranané Pan Balang
Tamak sengitanga baan désané. Yén tuah dadi baan désané, apanga ia makisid
wiadin mati apanga sing ada enu nongos di désané totonan. Baan té tra ada
mintulin pagaén désané, bakal ngaénang dosan Pan Balang Tamaké ento.
Di sedek dina anu
paum désané bakal nayanang Pan Balang Tamak, mangdéné ia kena danda. Lantas
panyarikan désané nundén ngarahin Pan Balang Tamak, kéné arah-arahné, ”Ih Pan
Balang Tamak, mani semengan mara tuun siap, désané luas ka gunung ngalih kayu,
bakal anggon menahin balé agung. Nyén ja kasépan, bakal danda.” Kéto arah-arahé
tekén Pan Balang Tamak.
Kacarita maniné
semangan mara tuun siyap, lus désané makejang, nanging Pan Balang Tamak masih
enu jumah padidian, krana ia ngantiang siapné tuun uli bengbengané. Makelo ia
ngantiang, tondén masih siapné tuun. Ada jenengné makakali tepet, mara siapné tuun uli
di bengbengané, ditu mara ia majalan, nututin désané luas ngalih kayu ka gunung.
Tondén makelo ia majalan, tepukina krama désané suba pada mulih negen kayu,
dadi Pan Balang Tamak milu malipetan. Kacrita suba neked jumah, lantas désané
paum, maumang Pan Balang Tamak lakar kena danda, krana ia tuara nuutang
arah-arahé. Ditu laut désané nundén ngarahin Pan Balang Tamak.
Kacrita Pan Balang
Tamak suba teka, lantas klihan désané makruna, ”Ih Pan Balang Tamak, jani cai
kena danda. Masaut panyarikan désané, ”Ento baan cainé tuara ngidepang
arah-arahé ngalih kayu ka gunung.” ”Mangkin, mangkin jero panyarikan, sampunang
jeroné ngandikayang titiang tuara ngidepang arah-arahé, déning kénten
arah-arahé ané teka tekén titiang: désané mani semengan mara tuun siap bakal
luas ka gunung. Déning tiang ngelah ayam asiki buin sedek makaem, dadi makelo antiang
tiang tuunné uli di bengbengané. Wénten manawi sampun kali tepet, mara ipun
tuun. Irika raris titiang mamargi, nuutang sakadi arah-arahé ané teka tekén
tiang. Éngken awanan tiangé kena danda?” Kéto munyin Pan Balang Tamaké, dadi
désané sing ada ngelah keneh nglawan paksanné Pan Balang Tamak.
Kacrita buin maninné
Pan Balang Tamak karaahin ngaba sengauk, bekel menahang balé agung. Pan Balang
Tamak ngaba sanggah uug ka pura désa sambilanga makruna kéné,
”Ené sanggah uug, apanga benahanga baan désané.” Dadi engon désané ngenot abet
Pan Balang Tamaké kéto. Baan kéto masih tan sah keneh désané bakal ngaénang
salah Pan Balang Tamaké.
Maninné Pan Balang
Tamak kaarahin maboros ka gunung. Kéné arah-arahé, ”Mani désané maboros, apanga
ngaba cicing galak. Nyén ja tuara ngelah cicing galak, lakar kena danda.” Kéto
arah-arahé arah-arahé ané teka tekén Pan Balang Tamak. Krama désané suba pada
yatna, néné tuara ngelah cicing galak, pada nyilih. Yén Pan Balang Tamak ngelah
kuluk bengil aukud buin tuara pati bisa malaib.
Kocap buin maninné
las désané maboros, tur pada ngaba cicing galak-galak, ngliwat pangkung
ngrémbéngan dalem-dalem. Yén Pan Balang Tamak majalan paling durina pesan
sambilanga nyangkol cicingné. Mara ia neked sig ngrémbéngé, sing dadi baana
ngliwat, lantas ia ngaé daya apang mangdén désané teka nyagjagin ibanné, laut
ia jerit-jerit. ”Bangkung tra gigina, bangkung tra gigina.” Mara dingeha baan
désané, kadéna timpalné nepukin bangkung, lantas pada nyagjagin. Mara neked
ditu enota Pan Balang Tamak jerit-jerit, lantas takonina: ”Apa kendehang Pan
Balang Tamak?” Masaut Pan Balang Tamak, kéné pasautné, ”Pangkung tra ada
titina.” Béh, sengap déśané, belog-beloga baan Pan Balang Tamak. Payu baangina
titi, gantin Pan Balang Tamaké tuara kena danda. Kacrita suba neked di alasé,
lantas déśané pada ngandupang cicingné ka tengah beté, ada né ngepung kidang,
ada ngepung céléng, ada ngepung manjangan, ada ngongkong bojog sig punyan
kayuné. Yén Pan Balang Tamak kelad-kelid sambilanga nyangkol cicingné mara
neked punyan kétkété. Lantas entunganga cicingné ka punyan kétkété. Ditu
koang-koang cicingné ngengsut, tuara bisa tuun, tra bisa menék, laut Pan Balang
Tamak masaut: ”Ih jero déśa, tingalin cicing tiangé ngraras ka punyan kétkété.
Nyén déśané ngelah cicing galak buka cicing tiangé? Jani tiang nandain déśané,
baan déśané sing ada ngelah cicing galak buka cicing tiangé.” Kéto munyin Pan
Balang Tamaké, dadi déśané sing ada bisa masaut, payu kenaina danda baan Pan
Balang Tamak. Suba koné kéto lantas pada mulih maboros.
Kacrita maninné buin
karahin Pan Balang Tamak, yén déśané mani sangkep di bale banjaré. Mara Pan
Balang Tamak ningeh arah-arahé kéto, lantas ia ngaé jaja uli injin, bakal
anggona melog-melog déśané. Maninné makikén sangkep, lantas Pan Balang Tamak
ngaba jaja uli injin, mapulung-pulung amun tain cicingé tekén yéh, laut
pejang-pejangina sig sendin balé banjaré muah kecirina tekén yéh. Nyén ngadén
tra tain cicing?
Kacrita suba pepek
déśané, lantas Pan Balang Tamak mauar-uar, kéné munyiné, ”Ih jero makejang,
nyén ja bani naar tain cicingé totonan, tiang ngupahin pipis siu.” Masaut
panyarikanné, ”Bes sigug abeté mapeta, ento nyén nyak ngamah tain cicing?
Indayang cai ngamah. Lamun bani, icang ngupahin pipis siu.” Mara kéto lantas
pelen-pelena baan Pan Balang Tamak, dadi cengang déśané ngiwasin Pan Balang
Tamak bani ngamah tain cicing. Puputné payu déśané dendaina sin baan Pan Balang
Tamak. Déning kéto mawuwuh-wuwuh brangtin déśané muah tan sah bakal ngaénang
daya upaya, manang dané Pan Balang Tamak mati wiadin kena danda.
Maninné buin Pan
Balang Tamak kaarahin, yén sing eda dadi ngenjek karang anak muah malih-alihan
ka abian anaké, yén lejeh bani, bakal kena danda gedé. Kéto uar-uaré. Jet kéto
baan Pan Balang Tamak tuara kéweh, krana ia saking patut. Ditu ia ngaé daya,
gérété puleté ané di sisin pekené anggona abian pagehina lidi, apesina baan
benang.
Kacrita mara tebeng
pekené, ada anak makita masakit basang, lantas nylibsib ka puleté, laut masuak
Pan Balang Tamak, ”Ih jero déśa, tiang nandain anak ngamaling ka abian tiangé.”
Dadi cengang anaké né masakit basang éndahanga baan Pan Balang Tamak. Masaut
anaké masakit basang, ”Apa salah tiangé, muah dadi nagih nandain jeroné?”
Masaut Pan Balang Tamak, ”Jeroné macelep ka abian tiangé muah mamaling
pamula-mulaan tiangé. Ento apa bongkos jeroné?” Mara ungkabanga, saja mrareket
puleté sig kambenné. Puputné payu ia dendaina baan Pan Balang Tamak.
Kacrita déśané kéweh
pesan ngencanin Pan Balang Tamak, daya kudang daya singa ada mintulin. Né jani
kéneh déśané bakal nunasang paporongan tekén anaké agung.
Gelisang crita, cuba
koné kicén cetik ané paling mandina, apanga Pan Balang Tamak mati sapisanan.
Kocap Pan Balang Tamak suba ningeh bakal kagaé-gaénang patinné, lantas ia
makruna tekén kurenanné, ”Yén awaké suba mati, gantungin bok awaké
temblilingan. Suba kéto sedédéngang sig piasané. Buina pagelah-gelahané
pesuang, pejang sig balé sekenem, rurubin baan kamben putih sambilang
pangelingin. Nah, bangkén awaké wadahin peti, pejang jumah metén.”
Gelisang crita, suba
Pan Balang Tamak mati ngamah cetik paican anaké agung. Lantas Mén Balang Tamak
nuutang buka pabesen Pan Balang Tamaké. Kacrita déśané ngintip Pan Balang
Tamak, mati kalawan tan matiné. Mara ia neked jumah Pan Balang Tamaké, Pan
Balang Tamak masedédég sig piasanné sambilanga mamantra ngambahang bok. Ditu
déśané maselselan, pada ngorahang cetiké jelék. Lantas déśané buin parek ka
puri, ngaturang panguninga yén Pan Balang Tamak tuara mati. Mara kéto bendu
anaké agung, déning cetiké kaaturang tra mandi. Lantas ida ngandika, ”Kénkén
cetiké dadi tra ngamatiang, indayang awaké ngasanin. Mara ajengan ida abedik,
lantas ida séda prajani.
Kocap Mén Balang
Tamak ningeh orta, yén anaké agung suba séda ngajengan cetik, lantas ia
ngékanang bangkén kurenanné buka né suba.
Kacrita suba sanja,
ada dusta ajaka patpat mapaiguman, bakal mamaling ka umah Pan Balang Tamaké.
Mara enota kurenan Pan Balang Tamaké mangelingin kurenanné sig balé sekenemé,
lantas ia macelep ka umah metén, tepukina peti gedé buin baat pesan, laut
sanglonga, senamina, tegena ajaka patpat. Suba koné neked ka tengah beté,
makruna timpalné, ”Dini suba gagah!” Masaut timpalné, ”Maebo bangké dini, jalan
indayang dituan.” Lantas kisidang masih maebo bangké. Buin makruna timpalné,
”Jalan suba aba ka pura déśa, ditu nyén bani ngutang bangkaan.” Masaut
timpalné, ”Jalan!” Lantas tegena petiné, abana ka pura. Mara neked ditu, lantas
ungkabanga. Mara enota bangkén Pan Balang Tamaké nyengkang, lantas plaibina, kutanga
petiné ditu.
Kacrita maninné mara
galang kangin, nuju jero mangku ngaturang canang ka pura, mara nengok sig kori
agungé, tingalina ada peti gedé di natah piasé, lantas jero mangku masila
tiding sambilanga nyumbah: ”Bataran titiangé mapaica, bataran titiangé
mapaica.” Baan sing ada bani mungkah, ngantiang apanga pepek déśané teka. Mara
teka ukud nyumbah, teka ukud nyumbah.
Suba koné pepek pada
nyumbah, lantas petiné bungkaha, nget bangkén Pan Balang Tamaké nyengku, dadi
tengkejut déśané, buin pada misuhin bangkén Pan Balang Tamaké. Ento japin
pisuhin, mlutang ya, kadung suba bakat sumbah. Puputné déśané tuyuh méanin muah
nanemang bangkén Pan Balang Tamaké.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar